7. Pozostałe czynniki mające wpływy na sprawozdanie finansowe Grupy

W 2021 roku na wyniki Grupy nadal wpływ miała pandemia COVID-19.

Począwszy od marca 2020 roku otoczenie rynkowe Grupy zaczęło wykazywać znaczną zmienność i nieprzewidywalność. Grupa działała w środowisku podlegającym dynamicznym zmianom pod wpływem pandemii oraz ograniczania jej skutków zarówno wewnątrz kraju jak i w perspektywie globalnej.

Naruszona została równowaga i płynność w relacjach międzynarodowej wymiany gospodarczej, w tym towarów i usług oraz znacznemu zmniejszeniu uległo natężenie ruchu osobowego. Restrykcjom podlegał transport lotniczy i samochodowy. Wiele krajów wprowadziło ograniczenia w poruszaniu się osób, korzystaniu z usług i sklepów, instytucji kultury i szkół. Granice zostały zamknięte dla ruchu turystycznego i pracowników z innych krajów. W dniu 14 marca 2020 roku w Polsce został wprowadzony stan zagrożenia epidemicznego.

Opisane wyżej skutki pandemii odczuwane były również w 2021 roku, pomimo zdecydowanie niższej skali wprowadzonych obostrzeń w porównaniu do 2020 roku.

W 2021 roku można było zaobserwować silne ożywienie światowego rynku ropy i produktów pochodnych napędzanego przez zwiększenie popytu. Nierównomierne i nieoczekiwanie wysokie zapotrzebowanie na surowce energetyczne doprowadziło w 2021 roku do skokowego wzrostu notowań poszczególnych źródeł energii w szczególności ropy naftowej i gaz ziemnego, których wysoki poziom wpływał również pozytywnie na przychody ze sprzedaży i wyniki operacyjne Grupy. Pozytywny trend rynkowy odzwierciedla przyspieszającą aktywność gospodarczą na kluczowych rynkach i lepsze perspektywy wspierane przez ekspansję szczepień COVID-19. Nadal jednak nie można wykluczyć zagrożenia niestabilności rynków, mając na uwadze przebieg kolejnych fal pandemii.

Na dzień 31 grudnia 2021 roku Grupa dokonała oceny, czy istnieją przesłanki wystąpienia utraty wartości niefinansowych aktywów trwałych. Dokonując analizy przesłanek utraty wartości majątku należy mieć na względzie zarówno otoczenie makroekonomiczne, wpływające na potencjał aktywów do generowania wartości, jak i czynniki wewnętrzne mające wpływ na zdolność do praktycznego wykorzystania tego potencjału. W zakresie analizy przesłanek zewnętrznych, istotnym zdarzeniem w analizowanym okresie jest pandemia COVID-19, którą konsekwentnie uznaje się za czynnik zaburzający. W efekcie przeprowadzonych analiz bieżącego otoczenia makroekonomicznego oraz po dokonanej analizie przesłanek dotyczących poszczególnych ośrodków generujących przepływy pieniężne i kalkulacji ich wartości odzyskiwalnej, w 2021 roku Grupa w ramach przeprowadzonych testów rozpoznała konieczność odwrócenia części odpisów aktualizujących aktywa trwałe dokonanych w latach ubiegłych oraz dokonania odpisów aktualizujących rzeczowe aktywa trwałe i aktywa niematerialne (szerzej opisano w notach 10.1.1.1 oraz 10.1.2.2), jak również odpisów aktualizujących udziały we wspólnych przedsięwzięciach wycenianych metodą praw własności (nota 10.2).

Zdecydowany wzrost cen ropy i gazu związany z destabilizacją rynku w wyniku pandemii COVID-19 ma wpływ zarówno na popyt jak i cenę nabycia lub koszt wytworzenia oraz sprzedaży produktów Grupy. Na dzień 31 grudnia 2021 Grupa oszacowała wartość zapasów netto możliwą do uzyskania. W efekcie tych szacunków Grupa nie wykazała konieczności dokonania odpisu aktualizującego wartość zapasów na dzień 31 grudnia 2021 roku.

Występowanie zakłóceń w działalności na dużą skalę, które potencjalnie powodują problemy z płynnością dla niektórych podmiotów, może również mieć negatywny wpływ na jakość kredytową podmiotów w łańcuchu dostaw. Na dzień 31 grudnia 2021 roku Grupa przeprowadziła analizę w celu oceny potencjalnego wpływu pandemii COVID-19 na kalkulację oczekiwanych strat kredytowych i związanymi z nią odpisami aktualizującymi aktywa finansowe. Polityka kredytowa Grupy, stosowane zabezpieczenia oraz umowy faktoringowe pozwalają na przypuszczenie, że szkodowość należności rozpoznanych na dzień sprawozdawczy pozostanie na niezmienionym istotnie poziomie.

Grupa na bieżąco monituje sytuację rynkową oraz informacje dotyczące kontrahentów mogące wskazywać na pogorszenie ich sytuacji finansowej. Na bazie przeprowadzonej analizy Grupa nie zmieniła założeń przyjętych do oceny oczekiwanej straty kredytowej na dzień 31 grudnia 2021 roku w stosunku do założeń przyjętych na dzień 31 grudnia 2020 roku.

Płynność finansowa Grupy jest na bieżąco monitorowana przez Zespół ds. płynności i organizacji finansowania, którego działanie jest podyktowane zapewnieniem odpowiedniego bezpieczeństwa i wysokiej efektywności całokształtu finansowania oraz wzmocnieniem koordynacji w zakresie konsekwentnej realizacji strategii finansowej Grupy.

Na dzień sporządzenia niniejszego skonsolidowanego sprawozdania finansowego Grupa zachowuje płynność, utrzymując jednocześnie finansowanie działalności operacyjnej i inwestycyjnej.

W 2021 roku, mimo utrzymujących się niesprzyjających okoliczności wynikających z pandemii COVID-19, Grupa w optymalny sposób zarządzała zasobami finansowymi własnymi, jak i innych podmiotów wchodzących w jej skład. Istotne wskaźniki finansowe i płynnościowe, między innymi wskaźnik płynności bieżącej (1,7 wobec 1,4 na koniec poprzedniego roku) oraz wskaźnik płynności szybkiej (0,9 w 2021 roku do roku 2020: 0,8), jak również wskaźnik ogólnego zadłużenia (w roku 2021: 43,0%, w roku 2020: 47,0%), pozostały na bezpiecznych poziomach, dzięki czemu zobowiązania były obsługiwane na bieżąco. Wygenerowane przepływy z działalności operacyjnej pozwoliły pokryć potrzeby inwestycyjne i spłacić część zadłużenia. W wyniku wzrostu poziomu kapitału pracującego o 2.574,2 mln zł, udział kapitału pracującego w aktywach wyniósł 18,1% wobec 9,7% w 2020 roku. Wskaźniki rotacji również uległy zmianie. Cykl rotacji zapasów w dniach skrócił się o 22,9 wobec roku poprzedzającego i ukształtował się na poziomie 50,2 dnia. W konsekwencji wzrostu średniego stanu należności z tytułu dostaw i usług o 0,9% jak również wzrostu przychodów ze sprzedaży o 58,4% cykl obrotu należności w dniach został skrócony i wyniósł 23,9 wobec 37,7 zanotowanego w 2020 roku. Natomiast z powodu wzrostu średniego stanu zobowiązań z tytułu dostaw i usług (11,7%) oraz przy wzroście kosztu własnego sprzedaży o 37,7% cykl zobowiązań w dniach wyniósł 27,2 będąc o 6,5 dnia krótszym niż w poprzednim roku. W konsekwencji tych zmian cykl konwersji gotówki w dniach wyniósł 46,9 w stosunku do 77,1 zanotowanego w 2020 roku.

W ramach Grupy Kapitałowej funkcjonuje system zarządzania środkami pieniężnymi w Grupie Rachunków (cash pool), którego uczestnikami jest większość spółek Grupy. Funkcjonowanie tego systemu pozwala efektywnie wykorzystywać nadwyżki z jednoczesnym zmniejszeniem zapotrzebowania na finansowanie bieżące uczestników. Ponadto Grupa na dzień 31 grudnia 2021 roku dysponuje niewykorzystanymi limitami kredytów w rachunkach bieżących i rachunkach kredytowych oraz limitami faktoringowymi.

Obecnie wyniki ekonomiczne, sytuacja płynnościowa oraz poziom zadłużenia Grupy są na odpowiednim poziomie i na dzień publikacji niniejszego skonsolidowanego sprawozdania finansowego nie zidentyfikowano znaczących ryzyk, które mogłyby tę sytuację zmienić na niekorzyść.

W ostatnich latach prowadzone są na szeroką skalę działania, zarówno w skali globalnej jak i lokalnej, których celem jest ograniczanie zmian klimatycznych na świecie. Europejski Zielony Ład (Green Deal) stanowi nową strategię rozwoju gospodarczego UE. Przebudowa gospodarki UE w kierunku neutralności klimatycznej jest środkiem do osiągnięcia celu, którym jest zmiana statusu UE z trzeciego największego emitenta gazów cieplarnianych na świecie, na pierwszy neutralny klimatycznie region. Powyższe zmaterializować się ma w ciągu trzech dekad.

Zaprezentowana w lipcu 2021 roku propozycja legislacyjna o nazwie ”Fit for 55” obejmująca kilkanaście aktów legislacyjnych ma stanowić bazę do osiągnięcia unijnego celu jakim jest redukcja emisji gazów cieplarnianych do 2030 roku. (w stosunku do 1990 roku) o 55%. Ostateczne regulacje, które będą wynikały z proponowanych w “Fit for 55”, będą miały znaczący wpływ na działalność i rozwój branży rafineryjnej. Skutki tych działań poprzez zmiany w opodatkowaniu, wyższe ceny uprawnień do emisji CO2, wyższe koszty finansowania niektórych projektów, rosnące wymogi w zakresie udziału energii odnawialnej w transporcie będą miały przełożenie na koszty działalności i wyniki Grupy Kapitałowej LOTOS.

Istotne z punktu widzenia funkcjonowania Grupy Kapitałowej LOTOS jest ryzyko regulacyjne na poziomie krajowym oraz europejskim.

Najważniejsze obecnie dla organizacji ryzyka regulacyjne związane są ze zmianami klimatycznymi. Grupa stale monitoruje otoczenie prawne, uczestniczy w komunikacji w ramach procesów legislacyjnych, formułując stanowisko w sposób pozwalający na możliwie najlepsze wykorzystanie szans i ograniczenie potencjalnych negatywnych skutków regulacji.

W Grupie Kapitałowej LOTOS realizowanych jest wiele projektów, które przyczyniają się do osiągnięcia neutralności klimatycznej, m.in. z zakresu biopaliw zaawansowanych, paliw alternatywnych, np. wodoru i paliw gazowych: LNG, czyli skroplony gaz ziemny oraz CNG, czyli sprężony gaz ziemny, a także projektów podnoszących efektywność energetyczną mających na celu obniżanie emisji oraz wzrost udziału energii ze źródeł odnawialnych.

W ramach ryzyk związanych z klimatem Grupa jest zobowiązana do realizacji celów w zakresie minimalnego udziału paliw odnawialnych i biokomponentów zawartych w paliwach stosowanych we wszystkich rodzajach transportu w ogólnej ilości paliw ciekłych i biopaliw ciekłych zużywanych w ciągu roku kalendarzowego w transporcie drogowym i kolejowym, liczony według wartości opałowej. Obowiązek ten, nazywany Narodowym Celem Wskaźnikowym (NCW) wynika z ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 roku o biokomponentach i biopaliwach ciekłych. Dotychczas Grupa wywiązywała się z realizacji Narodowego Celu Wskaźnikowego zgodnie z obowiązującymi przepisami (z uwzględnieniem współczynnika redukcyjnego i opłaty zastępczej). Informację o rezerwie na opłatę zastępczą NCW zaprezentowano w nocie 10.13.

Kolejnym wskaźnikiem jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w całym cyklu życia paliw w przeliczeniu na jednostkę energii. Obowiązek ten, nazywany Narodowym Celem Redukcyjnym (NCR) wynika z ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 roku o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw. Informacje o rezerwie na opłatę NCR oraz na poczet ewentualnych kar przedstawiono w notach 10.13 oraz 10.13.1.

Na mocy Prawa energetycznego, implementującego wspieranie produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych, Grupa Kapitałowa LOTOS jako przedsiębiorstwo energetyczne, podlega obowiązkowi uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia lub uiszczenia opłaty zastępczej wynikającej z obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia w danym roku, na poczet którego tworzy rezerwę (patrz nota 10.13).

Instalacje produkcyjne należące do Grupy są objęte systemem handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych EU ETS (ang. „European Union Emissions Trading System/Scheme”). Przewidywany w okresie rozliczeniowym przypadającym na lata 2021-2025 niedobór przyznanych Grupie w ramach systemu EU ETS bezpłatnych uprawnień do emisji CO2, w stosunku do planowanej w tym okresie emisji, może spowodować konieczność nabycia dodatkowych uprawnień. W związku z tym Grupa jest narażona na ryzyko wzrostu cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla (CO2), co może mieć bezpośrednie przełożenie na koszty funkcjonowania Grupy. W roku 2021 zaobserwowano znaczący wzrost cen uprawnień do emisji CO2. Ponadto proponowane w ramach strategii “Fir for 55” zmiany m.in. w systemie ETS mogą znacząco wpłynąć na redukcję puli bezpłatnych uprawnień dostępnych w ramach systemu, a co za tym idzie na dalszy wzrost ich cen. Sposób zarządzania ryzkiem cen uprawnień do emisji CO2 oraz jego wpływ na wyniki Grupy zaprezentowano w nocie 11.2.2. Zasady ujmowania uprawnień do emisji CO2 oraz tworzenia rezerwy na koszty pokrycia ich niedoboru przedstawiono w notach 10.1 oraz 10.13.

Procesy realizowane przez Grupę Kapitałową LOTOS takie jak poszukiwanie, zagospodarowanie i eksploatacja złóż, produkcja rafineryjna, transport produktów i logistyka wiążą się z ryzykiem odziaływania na środowisko naturalne. Na Grupie ciąży obowiązek likwidacji kopalń ropy naftowej i gazu ziemnego, wykonania rozbiórki, demontażu, usunięcia innych środków trwałych oraz przywrócenia miejsca ich montażu do pierwotnego kształtu. Na każdy dzień kończący okres sprawozdawczy Grupa dokonuje analizy kosztów niezbędnych do poniesienia w celu likwidacji kopalń ropy naftowej i gazu ziemnego oraz nakładów do poniesienia na przyszłą rekultywację terenu (patrz nota 10.13.1).

Równolegle z tworzeniem i aktualizacją rezerw na likwidacje kopalń ropy naftowej i gazu ziemnego Grupa w ramach rzeczowych aktywów trwałych wchodzących w skład infrastruktury wydobywczej ujmuje aktywa na przyszłe koszty likwidacji kopalń ropy naftowej i gazu ziemnego, które odpowiadają wartości rezerw. Aktywa na przyszłe koszty likwidacji kopalń ropy naftowej i gazu ziemnego amortyzowane są metodą naturalną opartą na odpisywaniu w ciężar kosztów kwoty amortyzacji przypadającej na jednostkę wydobycia. Informacje na temat aktywów na przyszłe koszty likwidacji kopalń ropy naftowej i gazu ziemnego zaprezentowano w nocie 10.1.2.3.

Na dzień kończący okres sprawozdawczy Grupa dokonuje oceny wpływu kwestii klimatycznych na szacunki będące podstawą przyszłych przepływów pieniężnych uwzględnionych w testach na utratę wartości rzeczowych aktywów trwałych oraz aktywów niematerialnych. Grupa corocznie dokonuje również weryfikacji przyjętych okresów ekonomicznej użyteczności oraz wartości rezydualnych składników tych aktywów na podstawie bieżących szacunków.

Na dzień zatwierdzenia niniejszego sprawozdania finansowego Zarząd Jednostki Dominującej nie stwierdza, aby wpływ kwestii klimatycznych stanowił zagrożenie kontynuowania działalności przez spółki Grupy w dającej się przewidzieć przyszłości.