Otoczenie rynkowe w 2021 r.

W dalszym ciągu, pomimo pandemii koronawirusa, największym na świecie konsumentem ropy naftowej pozostają USA. W 2021 roku zapotrzebowanie na surowiec wśród trzech największych konsumentów (USA, Chiny, Europa) najbardziej wzrosło w USA (+8,4%) w porównaniu do 2020 roku. W przypadku tego państwa znaczna część przerabianego w rafineriach surowca pochodzi z krajowych złóż (w tym przede wszystkim z niekonwencjonalnych, tj. z formacji łupkowych).

Do głównych czynników kształtujących poziom zapotrzebowania na ropę naftową i gaz ziemny można zaliczyć:

• działania na rzecz ochrony klimatu – w lipcu 2021 roku, realizując postanowienia tzw. Zielonego Ładu, Komisja Europejska opublikowała pakiet legislacyjny pod nazwą Fit for 55, który ma na celu przyspieszenie transformacji gospodarczej w celu osiągnięcia neutralności klimatycznej UE. Wpływ na zapotrzebowanie na ropę naftową mają w szczególności proponowane obowiązki minimalnego udziału zrównoważonych paliw, np. lotniczych, dla ich dostawców. Ponadto zaproponowane zostały zmiany limitów emisyjnych dla pojazdów, tj. redukcja emisji gazów cieplarnianych o 55% do 2030 r. w porównaniu do 1990 r., a w perspektywie długofalowej do przejścia na zerowe emisje netto do 2050 r. Wysoka i systematycznie rosnąca cena uprawnień do emisji dwutlenku węgla stymuluje z kolei zmianę bilansu energetycznego na rzecz zwiększenia w nim udziału odnawialnych źródeł energii;
• dynamikę wzrostu gospodarczego – otwieranie się gospodarek światowych po okresach ścisłych lockdownów oraz restrykcji w podróżowaniu przyczyniło się do powrotu wzrostu światowego PKB względem lat ubiegłych, zwłaszcza 2020 roku. Jak przewiduje Międzynarodowy Fundusz Walutowy, w 2022 roku powinno nastąpić odbicie aktywności gospodarczej, a globalny wzrost PKB sięgnąć ma 4,4% (wobec 5,9% w 2021 roku) – choć prognoza ta wydaje się mocno niepewna ze względu na wybuch wojny na terytorium Ukrainy;
• logistykę i transport – w ciągu roku obserwowane były problemy w sektorze transportu. Wśród największych z nich należy wskazać zatory w portach, niedobory pracowników oraz nagłe wzrosty popytu na produkty;
• zmiany w preferencjach ludności – w wyniku utrzymującej się pandemii COVID-19 w ciągu roku obserwowany był trend polegający na wykorzystywaniu transportu samochodami prywatnymi zamiast transportu publicznego. Ponadto, na zwiększenie wykorzystanie prywatnego transportu wpłynęła wciąż ograniczona liczba połączeń lotniczych;
• postęp techniczny – oprócz zastosowania nowych, alternatywnych paliw wprowadzane są innowacje mające na celu zmniejszenie zużycia paliw przez tradycyjne napędy, np. w zakresie podniesienia wydajności silników samochodowych, obniżenia masy pojazdów użytkowych, odzyskiwania mocy w trakcie hamowania czy też bardziej aerodynamicznych kształtów pojazdów. Postęp techniczny wpływa także na koszty i efektywność takich rozwiązań.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych MFW (szacunek)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Polskiej Organizacji Przemysłu i Handlu Naftowego (POPiHN)

W 2021 roku nadal obowiązywało porozumienie państw OPEC+, które w efekcie pandemii COVID-19 uległo znacznym modyfikacjom. Państwa zrzeszone zareagowały na zmiany zachodzące w otoczeniu, a zwłaszcza Arabia Saudyjska, która w lutym zdecydowała się na dobrowolne zmniejszenie podaży surowca o 1 mln b/d. Jednakże, wiara organizacji w odrodzenie popytu na surowiec w ciągu kolejnych miesięcy wpłynęła na regularne, comiesięczne zwiększanie podaży surowca o kilkaset tys. b/d. Nadal w mocy utrzymane były sankcje USA nałożone na Iran, co ograniczyło dostępność ciężkich i kwaśnych gatunków ropy. W 2021 roku dwukrotnie doszło do ograniczenia podaży surowca z USA w wyniku działania sił natury.  Oba przypadki miały miejsce na południowym wybrzeżu USA. Na przełomie lutego i marca silne mrozy spowodowały czasowe braki w dostawach energii elektrycznej, w wyniku których wydobycie w regionie spadło okresowo o 4 mln b/d. Następnie w sierpniu uderzenie huraganu Ida spowodowało czasowe zatrzymanie wydobycia ropy naftowej na poziomie 1,74 mln b/d, tj. 17% całkowitego wydobycia w USA z tego okresu. Szybki wzrost popytu na surowiec w ciągu roku wpłynął na wzrost jego cen do najwyższych poziomów obserwowanych od lat i tym samym wzrostu inflacji oraz cen paliw. Najwięksi importerzy surowca na świecie, chcąc przeciwdziałać tym negatywnym czynnikom odbudowy gospodarczej, decydowali się na uwalnianie na rynkach lokalnych części zapasów strategicznych ropy naftowej.

W 2021 roku globalne wydobycie ropy naftowej wzrosło z poziomu 93,9 mln b/d do 95,53 mln b/d. Podaż surowca wzrosła rok do roku u wszystkich głównych producentów na świecie. Stany Zjednoczone wciąż pozostawały największym z nich, pomimo utrzymującej się pandemii COVID-19. Wzrost wydobycia w tym kraju był jednak stosunkowo powolny (+240 tys. b/d w porównaniu do 2020 roku), czego powodem była stabilizacja wyników finansowych po znaczących stratach odniesionych w roku ubiegłym i bardzo ograniczone inwestycje w przywrócenie wydobycia. Efektem był wzrost importu netto surowca w kraju o 520 tys. b/d rok do roku. Do pozostałych kluczowych państw dla międzynarodowego rynku ropy naftowej należy zaliczyć Rosję (10,78 mln b/d), Arabię Saudyjską (9,11 mln b/d), Kanadę (5,58 mln b/d) oraz Irak (4,06 mln b/d).

Na początku 2021 roku w Polsce było udokumentowanych 87 złóż ropy naftowej, w tym w Karpatach – 29 złóż, na ich przedgórzu (w zapadlisku przedkarpackim) – 12 złóż, na Niżu Polskim – 44 złoża, a na obszarze polskiej strefy ekonomicznej Morza Bałtyckiego – 2 złoża. Złoża ropy naftowej w Karpatach są na wyczerpaniu, natomiast na pozostałych złożach w dalszym ciągu trwają prace wydobywcze oraz podejmowana są wysiłki na rzecz zwiększenia poziomu sczerpania złóż. Wydobycie ropy naftowej i kondensatu w 2020 roku ze wszystkich złóż, wyniosło 911,4 tys. ton i zmniejszyło się w stosunku do roku poprzedniego o 25,3 tys. ton. Krajowe złoża pokrywają jedynie 3% całkowitego krajowego zapotrzebowania na ten surowiec.

W 2021 roku w dalszym ciągu (z uwagi na położenie geograficzne, dostępność surowca, istniejącą infrastrukturę dostaw, a także funkcjonujące w rafineriach instalacje) ropa naftowa do krajowych rafinerii była dostarczana przede wszystkim z Rosji. Do Polski dostarczana jest także ropa naftowa z Arabii Saudyjskiej, Nigerii, Kazachstanu, Norwegii oraz Wielkiej Brytanii.